ب) مزاج‌ها

از تأثیر ارکان چهارگانه بر هم به ترتیب زیر مزاج‌های مختلف ایجاد می‌شود:

1. گرم و خشک (آتش) + گرم و تر (هوا)          

2. گرم و خشک (آتش)+ سرد و تر (آب)              معتدل (گرمی و سردی، خشکی و تری یکدیگر را خنثی می‌کنند).

3. گرم و تر (هوا) + سرد و تر (آب)                تر (گرمی و سردی یکدیگر را خنثی می‌کنند).

4. گرم و تر (هوا) + سرد و خشک (خاک)            معتدل

5. سرد و تر (آب) + سرد و خشک (خاک)             سرد

6. گرم و خشک (آتش) + سرد و خشک (خاک)             خشک

تا کنون پنج مزاج گرم، سرد، خشک، تر و معتدل ایجاد شد. حالا در نظر بگیرید که هر یک از این ارکان چهارگانه بر رکن مقابل خود غلبه پیدا کند. به عنوان مثال 100 واحد آتش و 1 واحد آب بر هم اثر بگذارند، آتش غلبه کرده و اثری از آب باقی نمی‌ماند و مزاج حاصله همان طبع آتش یعنی گرم و خشک خواهد بود. لذا چهار مزاج دیگر معادل طبع عناصر (ارکان) چهارگانه حاصل می‌شود که عبارتند از گرم و خشک، گرم و تر، سرد و تر، سرد و خشک.

از این چهار مزاج با پنج مزاج قبلی که توضیح داده شد مجموعاً 9 مزاج حاصل می‌شود:

1- معتدل

2- گرم  

3- سرد

4- تر

5- خشک

6- گرم و خشک

7- گرم و تر

8- سرد و تر

9- سرد و خشک

برای راحت شدن بحث، چهار مزاج آخر را انتخاب کرده و با اندکی مسامحه، نام‌های ذیل را برای آن انتخاب می‌کنیم:

1- گرم و خشک: صفرا            2- گرم و تر: دم

3- سرد و تر: بلغم                 4- سرد و خشک: سودا   

راجع به صفرا، دم، بلغم و سودا در بحث اخلاط بیشتر سخن خواهیم گفت.