سيگار آتشي بر سلامتي
عوارض دود سيگار بر بدن از همان دوران جنيني آغاز مي‌شود. سيگار يك عامل تراتوژن اثبات شده است. تراتوژن عاملي است كه بر تكامل جنين و حتي ساختار بدني جنين اثرات جبران‌ناپذيري دارد. اگر مادر يا حتي اطرافيان وي سيگاري باشند، استنشاق دود سيگار بر بدن بخصوص مغز در حال شكل‌گيري جنين اثرات سوء بسياري دارد.
شايد در مواردي كه مادر شرايط بدني ايده‌آلي داشته باشد، تظاهرات مشكلات ناشي از استنشاق دود سيگار در دوران بارداري، روي جنين واضح نباشد، اما مسلما جنين يك مادر سيگاري يا مادري كه در معرض دود سيگار همسر يا اطرافيان قرار دارد با مادري كه چنين تماسي ندارد بسيار متفاوت است. كودكاني كه در معرض دود سيگار قرار داشته‌اند بخصوص از نظر تكامل مغزي و پايداري روحي- رواني، از هم سن و سالان خود عقب‌ترند. اين كودكان با احتمال بيشتري به مشكلاتي از قبيل عدم تمركز و بيش فعالي دچار مي‌شوند و در دوران بزرگسالي با تمايل بيشتري نسبت به ديگران، به سمت سيگار و دخانيات مشابه مي‌روند. حتي فرد سيگاري تا ساعت‌ها پس از استعمال سيگار، مواد سمي و دود سيگار را از دستگاه تنفسي خود دفع مي‌كند و در اين مواقع كه فرد سيگار نمي‌كشد هم خطرات خود را دارد و نبايد به اين افراد نزديك شد.
استنشاق كوتاه‌مدت دود سيگار مثلا در يك مهماني نيز مي‌تواند عوارض بسيار خطرناكي در بر داشته باشد. اين مشكل در كساني كه به دود سيگار حساس هستند مثل آسمي‌ها يا كساني كه عروق آنها در مواجهه با مواد سمي سيگار بشدت منقبض مي‌شود واضح‌تر است.
عوارض اجتناب‌ناپذير دود سيگار
دود سيگار و قليان يك منبع كاملا غني از سموم بسيار خطرناك هستند. در گذشته تصور مي‌شد قليان به اين دليل كه گازهاي آن تا حدي در آب حل مي‌شود خطر كمتري دارد ولي مطالعات نشان داده خطرات يك بار كشيدن قليان با كشيدن يك بسته كامل سيگار برابري مي‌كند و نه‌تنها خطرات قليان كمتر نيست بلكه مي‌تواند به مراتب از سيگار خطرناك‌تر باشد. دود ناشي از دخانيات و سيگار بدون شك مي‌توانند باعث سرطان‌هاي مختلف شوند. سرطان ريه يكي از كشنده‌ترين سرطان‌هاي موجود بوده و اولين مقام را در بين سرطان‌هاي ديگر دارد. كشيدن سيگار قطعا سرطان‌زاست و اگر سيگاري‌ها از عوارض ديگر فوت نكنند، در طول عمر خود حتما به سرطان مبتلا مي‌شوند. ولي گاهي زودتر از اين كه سرطان آنها كشف شود يا دچار سرطان شوند از عوارض ديگر ريوي و قلبي- عروقي، زندگي خود را از دست مي‌دهند.
در كشور‌هاي پيشرفته بيشتر تخت‌هاي بخش اورولوژي و كليه را بيماراني اشغال كرده‌اند كه دچار هيپرتروفي پروستات هستند ولي در كشور ما متأسفانه تومور مثانه به دليل شيوع سيگار، بسيار شايع بوده و درصد زيادي از بيماران اين بخش‌ها به علت تومور مثانه ناشي از دود سيگار بستري شده‌اند. سرطان مثانه از آن دسته سرطان‌هايي است كه بسيار فرد را آزار مي‌دهد و در صورت ابتلا به آن، تنها راه درمان برداشتن مثانه است و به تبع آن، جايگزيني براي مثانه در بدن وجود ندارد مگر اين كه از قسمتي از روده به اين منظور استفاده كنند كه عوارض بسياري دارد ولي اغلب اين افراد بايد تا آخر عمر كيسه‌اي را در زير لباس خود و در سطح بدن داشته باشند كه ادرار از طريق آن خارج شود و بوي بد و مشكلات ديگر آن فرد را بسيار آزار مي‌دهد. اگر اين فرد فقط با دود سيگار تماس نمي‌داشت هيچ گاه مجبور به تحمل اين عوارض نبود.
سرطان دهان و دستگاه گوارش از ديگر سرطان‌هاي ناشي از دود سيگار است كه به نوبه خود از طول عمر بسياري از افراد در معرض دود سيگار، مي‌كاهد.
عوارض ديگر سيگار، عبارتند از: بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي، كاهش بينايي، بيماري‌هاي مختلف تنفسي، آلرژي‌هاي مختلف، مشكلات گوشي و عفونت گوش مياني، گرفتگي صدا بخصوص در كودكاني كه والدين سيگاري دارند، خلاصه هيچ يك از سيستم‌هاي بدن از عوارض دود سيگار در امان نيستند.
در بيماري برگر (beurger) شريان‌ها و عروق خوني كوچك (مويرگ‌ها) به علت تصلب شرايين مسدود مي‌شوند. سيگار علت اصلي اين بيماري در افرادي است كه با دود سيگار و نيكوتين آن تماس دارند. در اين بيماري عضلات تحليل رفته و زخم‌هاي دردناكي روي انگشتان ايجاد مي‌شود و فرد با معضلات بسياري دست و پنجه نرم مي‌كند. اين بيماري بندرت در افراد غيرسيگاري مشاهده مي‌شود.
سيگار يك علت اصلي بروز سكته در تمام افرادي است كه به نوعي با سيگار و دود آن تماس پيدا مي‌كنند. سيگار باعث افزايش چين و چروك‌هاي پوستي، ناباروري، افزايش مشكلات كبدي، سقط، مرده‌زايي و عوارض بسيار ديگر مي‌شود. سيگار باعث افزايش توليد راديكال‌هاي آزاد در بدن شده و اين راديكال‌ها به سلول‌هاي بدن آسيب زيادي مي‌رسانند.
آيا فيلتر‌ها مي‌توانند از عوارض سيگار جلوگيري كنند؟
زماني اين عقيده بين مردم رايج شده بود كه فيلتر مي‌تواند از عوارض سيگار جلوگيري كند و متعاقب تبليغاتي كه در اين زمينه صورت گرفت بسياري از افراد كه به دليل عوارض سيگار از آن اجتناب مي‌كردند، با خيال راحت به كشيدن سيگار مبادرت ورزند. متاسفانه به دليل افزايش تعداد سيگاري‌ها، عوارض و سرطان‌هاي ناشي از سيگار ناگهان افزايش يافت و مدتي گذشت تا كارشناسان به اين نتيجه رسيدند كه فيلتر تاثيري بر عوارض سيگار ندارد. بخصوص اين كه سيگاري‌ها در معرض دودي هستند كه در هوا منتشر مي‌شود.
تفاوت سيگارهاي خنك‌كننده
اكثر شركت‌هاي توليدكننده دخانيات، براي جذب مشتري بيشتر همواره به دنبال ابداع محصولات نو و جذاب‌تر بوده‌اند. يكي از ابداعات اين شركت‌ها بخصوص شركت‌هاي آمريكايي، استفاده از سيگارهاي منتول‌دار است. منتول ماده‌اي است كه در اكثر پمادهاي ضددرد و خارش، به عنوان دارويي براي كاهش درد، رفع التهاب و بي‌حسي يا خنك كردن محل مورد نظر يا آسيب‌ديده استفاده مي‌شود.
در اغلب سيگارهاي منتول‌دار از اسانس نعناع در توتون سيگار و كاغذ و فيلتر سيگار استفاده مي‌شود. اين سيگارها در هنگام استعمال به دليل تاثير خنك‌كنندگي خود، احساس مطبوع‌تري به مصرف‌كننده مي‌دهند و در واقع باعث اعتياد بيشتر وي مي‌شوند. استفاده از اسانس نعناع در سيگار، از علائم التهابي و بوي نامطبوع سيگار كاسته و باعث تمايل بيشتر مصرف‌كننده به اين گونه سيگارها مي‌شود. سيگارهاي خنك‌كننده در حقيقت نه‌تنها منفعتي در بر ندارند، بلكه صرفا با كاهش علائم باعث افزايش عوارض در فرد مي‌شود و فرد بدون اين كه متوجه باشد دچار عوارض بيشتر شده و اعتيادش نيز به سيگار افزايش مي‌يابد. مواردي از ايست تنفسي كودكان، در مواقعي كه اين سيگارها در كنار آنها مصرف مي‌شود، گزارش شده است.
گام به‌گام تا ترك سيگار
نيكوتين يكي از اعتيادآورترين مواد موجود در دخانيات است و عاملي است كه بيش از همه، باعث ترغيب فرد به كشيدن سيگار مي‌شود. ترك سيگار از همان لحظات و دقايق ابتدايي، تاثيرات مثبت خود را نشان مي‌دهد. در همان چند دقيقه اول پس از ترك سيگار ، ميزان ضربان قلب و فشار خون شروع به كاهش مي‌كند، چند ساعت پس از ترك سيگار تناسب گازهاي خوني شروع به بهتر شدن كرده و از ميزان دي‌اكسيدكربن خون كاسته مي‌شود. حدود يك روز پس از ترك سيگار بدن به طور تقريبي ميزان اضافي دي‌اكسيدكربن را از خون پاك كرده و ميزان اكسيژن بيشتري در خون يافت مي‌شود.
حدود 2 هفته پس از ترك سيگار، عملكرد سيستم قلبي ـ عروقي بهتر شده و قلب مي‌تواند گردش خون مناسب‌تري را در بدن به جريان بيندازد. يك ماه پس از ترك سيگار، پوست پوشش شاداب‌تري را ايجاد كرده و چهره فرد به مرور زمان روشن مي‌شود. چند ماه پس از ترك سيگار عوارض ريوي كمتر شده و عملكرد دستگاه تنفسي و ريه‌ها نيز بهبود مي‌يابد. يك سال پس از ترك، خطرات سكته قلبي به طور قابل توجهي كاهش مي‌يابد. در حال حاضر داروها و روش‌هاي بسياري براي ترك سيگار ارائه شده است. مهم‌ترين نكته در ترك اعتياد به سيگار، حمايت روحي و رواني است. خانواده به طرز موثري مي‌تواند در ترك اعتياد به سيگار نقش داشته باشد.
در كل براي پيشگيري از اعتياد، يك مساله مهم، دوري از افراد سيگاري است. معاشرت با سيگاري‌ها تا حد زيادي مي‌تواند، ذهن افراد را به سمت سيگار متمايل سازد. سيگاري‌ها به دلايل روحي و وابستگي‌هاي خود، براي فرار از حقايق تلخ سيگار، براي خود استدلال‌هايي دارند، با اين وجود استعمال سيگار حتي يك مزيت هم براي بدن هيچ كس ندارد. نيكوتين كه باعث سرخوشي لحظه‌اي مي‌شود به مرور زمان بدن را از درون تخريب مي‌كند. ازجمله امكاناتي كه امروزه براي ترك سيگار در دسترس افراد قرار دارد، تلفن گوياي ترك سيگار است، داروهاي متنوع و بسيار موثري نيز در اين زمينه وجود دارند. مزاياي بسياري در ترك سيگار وجود دارد، حتي پس از مدتي، از ميزان خطرات بسياري كه سيگاري‌ها را تهديد مي‌كند به طور قابل توجهي كاسته مي‌شود و در بسياري موارد اين افراد مي‌توانند مثل افراد سالم، به زندگي خود ادامه دهند. با وجود تمام اين مزيت‌ها سيگار كشيدن خطراتي دارد كه از همان پك اول شروع شده و هيچ راه فراري از آنها وجود ندارد و ممكن است مدت‌ها پس از ترك سيگار نيز به سراغ فرد بيايد. پس بهترين اقدام در جلوگيري از عوارض سيگار، شروع نكردن استعمال آن است. حساس‌ترين سن براي شروع سيگار كشيدن حوالي بلوغ است. براي حفظ خود و جوانان از اين عوارض مرگبار بايد قبل از اين سن به آموزش بيشتر آنها بپردازيم و علاوه بر حمايت‌هاي عاطفي، براي اوقات بيكاري و فراغت آنها و خود برنامه ريخته و در صورت لزوم با مشاور تماس برقرار كنيم.