اعتماد به نفس (Self – esteem )زره و سلاح كودك در مقابله با دنياي خارج و دست و پنجه نرم كردن او با مسائل و مشكلات آن است . كودكاني كه احساس خوبي نسبت به خود دارند ، در برخورد و مبارزه با تعارضات و فشارهاي منفي موفق ترند . آنها به سهولت لبخند زده و از زندگي لذت مي برند . اين كودكان واقع گرا  و خوش بين هستد . در مقابل ، كودكاني كه اعتماد به نفس كمتري دارند ، مقابله با مسائل و مشكلات ، منبع اصلي و عظيم اضطراب و ناكامي آنهاست .

كودكاني كه تصويرخوشايندي از خود ندارند و خود را ضعيف و ناتوان مي پندارند ، اوقات سختي در رويارويي با مسائل و مشكلات خواهند داشت . اگر آنان اسير افكار خود انتقادي مانند « من خوب نيستم » يا «  من نمي توانم هيچ كاري را درست انجام دهم »  شوند ، يقينا به افرادي مطيع ، منفعل ، منزوي و يا افسرده تبديل خواهند شد و به محض مواجهه با مسئله اي  جديد ، پاسخ آنها به سرعت « نمي توانم » است. بهتر است بدانيد ، نقش شما به عنوان والدين كودك ، در ايجاد و تقويت « اعتماد به نفس »  در فرزندانتان اهميت زيادي دارد.

« اعتماد به نفس » چيست ؟

براي تجهيز كودكتان به ابزاري كه به تقويت اعتماد به نفس او كمك كند ، قبل از هر جيز لازم است واژه « اعتماد به نفس»  را بهتر بشناسيد . برايان مسينگز ، روانشناس اطفال ، « اعتماد به نفس » را چنين تعريف مي كند :
«  اعتماد به نفس »  مجموعه اي از باورها و احساسات است كه ما درباره خود داريم .تعريفي كه ما از خود داريم ، با همان مقدار و كيفيت  بر انگيزشها ، بازخوردها و رفتارهاي ما تاثير دارد . اين الگوها در دوران اوليه زندگي ، در حدود سن 3 يا 4 سالگي شكل مي گيرند . كودكان در اين سن در حال كشف بسياري از ايده ها و باورها و رسيدن به نتايجي هستند كه در همان سنين شروع به شكل گرفتن و تثبيت شدن مي كند ، اما اين فرايند حتي قبل از اين سن شروع شده است . زماني كه يك نوزاد يا طفل نو پا به مرحله مهمي از زندگي مي رسد ، حس كمالي را تجربه مي كند كه تكيه گاه رشد اعتماد به نفس در او خواهد بود . زماني كه كودك پس از تلاشهاي پي در پي و ناموفق ، قادر به بردن قاشق به دهان مي شود ، يك حس توانستن را تجربه مي كند ؛مفهوم موفقيت درپي تلاشهاي پي در پي .

همچنان كه كودك تلاش مي كند ، شكست مي خورد در باره توانمنديهاي خود به باورهايي مي رسد و در همان زمان ،  بر اساس تعاملاتش با ساير افراد ، در حال شكل دادن افكاري در باره « خودش »  مي شود.

اين همان عاملي است كه نقش كليدي والدين را در كمك به شكل گيري سالم و درست «  ادراك از خود »  كودك نشان مي دهد .

اعتماد به نفس همچنين مي تواند به عنوان تركيبي از احساس قابليت و احساس عشق و محبت تعريف شود . كودكي كه با موفقيت هايش شاد است ، اما عشق را احساس نمي كند ، نهايتا" ممكن است احساس اعتماد به نفس كمتري را تجربه كند . كودكي كه مورد محبت واقع مي شود ، اما در رابطه با توانمندي هايش مردد است نيز ممكن است پنداره ضعيفي از خود داشته باشد . اعتماد به نفس زماني حاصل مي شود كه بين اين دو ،  يک تعادل درست حاصل شود. .

علائم و نشانه هاي اعتماد به نفس

همچنانكه كودك رشد مي كند ، روند اعتماد به نفس در او تغيير مي يابد و با شرايط مختلف تطبيق داده مي شود  چرا كه اين روند ، از طريق تجربيات و ادراكات كودك شكل مي گيرد .

كودكي كه اعتماد به نفس ضعيفي دارد ، تلاشي براي تجربه هاي جديد انجام نمي دهد ، در باره خود منفي بافي مي کند و چنين عباراتي را به كار مي برد : « من احمقم » ،  « من هرگز اين  كار را ياد نمي گيرم » و يا « كسي به من اهميت نمي دهد » . او تحمل ناكامي را ندارد و به سادگي عقب نشيني مي کند ؛ منتظر است  كسي به او كمك كند و كارش را انجام دهد . اين گونه كودكان موانع و شكستهاي موقتي و زودگذر را به عنوان شرايطي غير قابل تحمل ، سخت و دائمي تلقي مي کنند و اين به معناي غلبه حس بدبيني و بدي مطلق است .

كودكي كه اعتماد به نفس خوبي دارد ، از تعامل با ديگران و شرکت در فعاليتهاي گروهي لذت مي برد و در نهادهاي اجتماعي به دنبال كسب استقلال است . او مشتاق يافتن علائق جديد مي باشد و هنگام رقابت و برخورد با مسائل ، به دنبال يافتن راه حل است چنين کودکي ناخشنودي اش را بدون تحقير خود يا ديگران اعلام مي دارد و به جاي اينكه بگويد : « من يك كودنم » مي گويد : « من اين را نمي فهمم » و نقاط قوت و ضعف خود را شناخته  آنرا مي پذيرد . در اين گونه كودكان ، حس خوش بيني غالب است .

اما نقش والدين در كمك به اين كودكان چيست ؟

 والدين چگونه اعتماد به نفس را در كودك سالم پرورش مي دهند ؟

 در اينجا چند نكته را كه مي تواند به اين امر كمك كند ذكر مي نماييم :


1- بدانيد چه مي گوييد: كودكان به كلمات و گفته هاي والدين بسيار حساس هستند . فرزندتان را نه فقط براي نتيجه خوب يك كار ، بلكه براي همت و تلاشش ، ستايش و تمجيد كنيد ، اما صادق باشيد . براي مثال اگر فرزند شما نتوانست عضو تيم فوتبال شود يا بازي خوبي ارائه نداد ، از گفتن چنين عبارتي خودداري كنيد : " دفعه بعد بيشتر تلاش كن تا موفق شوي » و به جاي آن بگوييد « تو موفق نشدي ، اما واقعا" تلاش تو در اين راه قابل ستايش بود » . تلاش و به اتمام رساندن كار او را به جاي نتيجه كارش مورد تشويق قراردهيد.به جاي تاكيد بر نتيجه كار ، تلاش و سعي او را تشويق كنيد .

2 – براي او يك الگوي مثبت باشيد : اگر شما فردي تند ، خشن و بدبين هستيد و نسبت به توانمنديها و محدوديت هاي  خود واقع بين نيستيد ، فرزند شما آئينه تمام نماي شما خواهد بود .اعتماد به نفس خودرا پرورش دهيد تا فرزند شما يك الگوي خوب داشته باشد.

3 – باورهاي نادرست فرزندتان را تشخيص داده و او را هدايت كنيد : يك گام مهم والدين ،  شناختن باورهاي غير منطقي كودكان در باره خودشان است . اين باورها در باره كمال ، جذابيت ،  توانمنديها و هر چيز ديگر كه باشد ، مي تواند ريشه گرفته  ، پابرجا شود و براي كودك جايگزين حقيقت مثلا كودكي درمدرسه دانش آموز خوبي است ، اما با درس رياضي مشكل دارد ، او ممكن است با خود بگويد : « من نمي توانم درس رياضي را خوب ياد بگيرم ، پس يك دانش آموز بد هستم » . و اين يك تعميم غلط است كه مي تواند او را مستعد شكست سازد .فرزند خود را تشويق كنيد كه به موقعيت ها با ديد بهتري بنگرد . يك پاسخ سودمند شايد اين باشد : « تو دانش آموز خوب و كوشايي هستي و در مدرسه هم كارهايت را خوب انجام مي دهي . رياضي فقط يك درس از چندين درست  است كه نياز به صرف وقت بيشتري دارد . ما با هم  روي آن كار مي كنيم . »

4 – با فرزند خود راحت ، خونگرم و مهربان باشيد :

عشق شما به فرزندتان اعتماد به نفس او را افزايش مي دهد . او رادر آغوش بگيريد . به او بگوييد مايه افتخارشماست . او را صادقانه ، با رعايت اعتدال و بدون افراط تحسين كنيد . كودكان مي دانند كه قلب شما چه مي گويد.

5 – پسخوراند دقيق و مثبت به او بدهيد :

عباراتي نظير : « تو هميشه اينطوري آشفته ميشوي » سبب مي شود در كودك شما عقايدي رشد كند دال بر اينكه او بر هيجانات و خشم خود كنترلي ندارد ،  جمله بهتر مي تواند اين باشد : « تو ازدست برادرت خيلي عصباني شدي ، اما کاري خوبي کردي که سر فرياد نزدي يا برادرت را  كتك نزدي :» اين اعتراف همراه با تشكر ضمني ، انتخابي را كه انجام داده ، تقويت مي كند . او را تشويق كنيد تا بارديگر گزينه بهتر و درست تري را انتخاب كند .

6 – محيط خانه را امن و محل پرورش و آرامش او قراردهيد: كودكي كه احساس امنيت نمي كند يا نسبت  به او بدرفتاري مي شود ، بي اندازه دچار عدم اعتماد به نفس خواهدشد . كودكي كه در محيط پر از بحث و جدل و نزاع مكرر والدين قراردارد ، كودكي افسرده و منزوي مي شود.هميشه به خاطر داشته باشيد كه از كودك خودحمايت كنيد و به او احترام بگذاريد و محيط خانه خود را براي اعضاي خانواده پناهگاه امني قراردهيد . مراقب بد رفتاري ديگران با او ، مسائل مدرسه ، مشكلات و درگيري هاي او با همسالانش وديگر عواملي كه بالقوه مي تواند به اعتماد به نفس او خلل وارد كند ، باشيد .

7 – به فرزندتان كمك كنيد كه تا در تجربيات سازنده شركت كند:  فعاليتهايي را تشويق كنيدكه همكاري و تعاون در آن باشد و حس اعتماد به نفس را پرورش دهد نه فعاليت هايي كه حس چشم و همچشمي و رقابت ناسالم را در به وجود آورد . براي مثال فعاليت هايي كه در آن بزرگترها  به كوچكترها كمك مي كنند تاخواندن چيزي را ياد بگيرند که مي تواند براي هردوي آنها جذاب باشد .